Türkiye'deki Kırım Tatarları
Türkiye'deki Kırım Tatarları Kırım, Dobruca, Bulgaristan ve Bucak bölgelerinden Türkiye'ye göç etmiş olan Kırım Tatarları ve Romanya Tatarları'dır.
Tarihçe
1783 yılından sonra Rus İmparatorluğunun Kırımı ilhak etmesiyle ayrı dönemlerde kafileler halinde Osmanlı Devleti topraklarına göç ettiler. Önce Dobruca (günümüzdeki Romanya'nın Karadeniz kıyı bölgesi ve Bulgaristan'ın kuzeydoğusu) ile Bulgaristan ve Balkanların diğer bölgelerine göç ettiler.
1853 - 1856 yılları arasındaki Kırım Savaşı döneminde ikinci, 93 Harbi'nden sonra ise üçüncü bir göç dalgasıyla Anadolu'ya yerleştiler.[2]
Dağılım
Peter Alford Andrews ve Rüdiger Benninghaus'a göre, Kırım Tatarlarının Türkiye'deki dağılımı: Eskişehir'de yaklaşık 36 köy, Ankara'da yaklaşık 4 köy ve Adana'da yaklaşık 3 köy olmakla beraber Anadolu'nun farklı bölgelerine yayılmışlardır. E.J. Klay'e göre, Çorum ilinin Kalecikkaya köyünde 500 kişi. Asimilasyon sonucunda zamanla çoğunluk nüfusuna karıştılar. İlaveten Edirne ili Havsa ilçesi Taptık köyü ile Kırklareli ili Babaeski İlçesi Kofalça (yeni adı Mutlu) köyünde Kırım Tatar göçü ile kurulmuştur.[2] Çorum ilinin Mecitözü ilçesine bağlı Beyözü köyü, 500 kişilik Tatar göçü ile kurulmuştur.
Diller
Türkiye'deki Kırım Tatarları "Kırım Tatarcası" konuşurlar. Kırım Tatarcası ise 3 şiveye ayrılır. Kırım'ın güney sahilinden gelenler Yalıboyu şivesi, Bahçesaray civarında Tat şivesi, steplerdan gelenler ise Çöl şivesini kullanırlardı. Karayca (Karaimce) artık Türkiye'de kullanılmamaktadır.[2] Türkiye'deki Kırım Tatarları'nın büyük bir bölümü "Çöl şivesi" konuşmaktadırlar.
Dinler
İslam dinine bağlıdırlar. Az sayıda Yahudi (Karaim ya da Kırımçak).[2]
Köyler
Aksaray ili
- Hamidiye (Alaca) Kasabası
- Bahçesaray Mahallesi
- Altınkaya (Çardak) Köyü
Adana ili
- Ceyhan: Büyükburhaniye mahallesi
- Ceyhan : Çakaldere mahallesi
- Kozan: Pekmezci mahallesi
Ankara ili
- Balâ: Ahmetçayırı[3]
- Çankaya: Mühye
- Elmadağ:
- Elmadağ: Yenipınar mahallesi
- Gölbaşı: Ballıkpınar, Günalan, Taşpınar[3]
- Haymana: Ahırlıkuyu[3]
- Keçiören: Sarıbeyler
- Polatlı: Eskipolatlı, Karakaya, Karakuyu, Karapınar, Karayavşan, Sakarya (eski adı: Tırnaksız), Taşpınar, Tatlıkuyu, Toydemir, Yenidoğan[3]
- Şereflikoçhisar: Akin, Şekerköy (ve bazı Nogaylar), Doğankaya, Karakaya, Abdülgediği[3]
Antalya ili
- Elmalı: Bozhüyük mahallesi
Konyaaltı
Balıkesir ili
- Bandırma: Orhaniye Köyü (eski adıyla Poyralı köyü)
Edirne ili
- Edirne: Hacıumur Köyü (Dobruca tarafından göç etmiş Kırım Tatar ve Noğay kökenlilerce kurulmuştur)
- Havsa: Taptık köyü (60 hane Kırım Tatarı)
- Keşan: Çobançesmesi köyü (1 hane)
- Uzunköprü: Balabankoru köyü
Çorum
- Çorum: Kadıkırı köyü
Eskişehir ili
- Eskişehir: Boyacıoğlu (kısmen Kırım Tatarı), Gökdere, Karaçay (34 hane Kırım Tatarı, Karaçoban, Kireçli, Kalkanlı[3]
- Alpu: Çardakbaşı, Çukurhisar (kısmen Kırım Tatarı), Esence (eski adı: Yellice, nüfusun yarısı Nogay ve 40 hane Kırım Tatarı), Fevziye, Gökçeoğlu (kısmen Kırım Tatarı), Güneli (eski adı: Mâmure, 45 hane Kırım Tatarı), Güroluk (eski adı: Kızılsuvat), Yeşildon[3]
- Çifteler: Osmaniye (eski adı: Kuruhöyük), Hayriye (eski adı: Şüngülhöyük), Ilıcabaşı, Yıldızören (eski adı: Mecidiyeköprüsü, kısmen Kırım Tatarı), Zaferhamit (kısmen Kırım Tatarı)[3]
- Mahmudiye: Akyurt (eski adı: Lütfiye), Güllüce (eski adı: Hayriye), Fahriye, Hamidiye (kısmen Kırım Tatarı), Mesudiye (eski adı: Taşlıhöyük), Şerefiye, Tokathan (Tokatmecidiye)[3]
- Seyitgazi: Aksaklı, Yenikent (diğer adı: Yeniköy, Kırım Tatarcası: Cañköy)[3]
- Sivrihisar: Karakaya (kısmen Kırım Tatarı), Ortaklar (eski adı: Aziziye, kısmen Kırım Tatarı), Paşakadın (eski adı: Burhanettin), Yaverören (Yaverviran)[3]
Giresun ili
İstanbul ili
- Çatalca: İzzettin köyü
- Çatalca: Nakkaş köyü
- Çatalca: Bağşayış köyü
- Arnavutköy: Sazlıbosna köyü
Kayseri ili
- Develi: İncesu Köyü.[5]
- Pınarbaşı: Kırımuşağı Köyü[5] Karakuyu Köyünde Nogaylar bulunmaktadır.[6]
- Bünyan: Yünören Köyü, Dağardı Köyü.[5]
Kahramanmaraş ili
- Andırın, Tatarlı köyü: (750 hane Tatar)
Kastamonu ili
- Tosya, BüyükKızılca köyü
- Çatalzeytin, Kayadibi köyü
- İnebolu, Özlüce Köyü
Kırklareli ili
- Mutlu, Babaeski: (80 hane Kırım Tatarı)
Kırıkkale ili
- Keskin
- Sulubük Köyü
- Polatyurdu Köyü
- Yoncalı Köyü
- Ahılı Köyü
Kocaeli ili
Konya ili
- Çumra: Seçme, Ahmediye (YIKIK), Süleymaniye (SUSUZ), Fethiye
- Karatay: Yağlıbayat
- Kulu: Ağılbaşı (eski adı: Mandıra), Boğazören 2 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (eski adı: Köstengil), Kırkkuyu, Seyitahmetli.[3][8]
- Sarayönü: Sarayönü Merkez ve Konar Köyü (Kirli Kuyu)
- Tuzlukçu: Köklüce Köyü (eski adı: Kaha), Tursunlu Köyü (eski adı: Dursunlu), Erdoğdu Köyü
Ordu ili
- Ünye: Yavi Köyü, Dağdibi ve Paskara mahallesi (yaklaşık 30 Hane) - Köydeki Tatar aileleri büyük olasılıkla Kazan Tatarlarıdır. Çünkü kendilerinin Tataristandan geldiklerini belirtmektedirler.[9]
Rize ili
Tekirdağ ili
Muratlı: Ballıhoca - Köydeki Tatarların çoğunun soyadı Elma ile bitmektedir; Birelma, İkielma, Üçelma şeklinde
Tokat ili
- Pazar: Tatarköy
Uşak ili
Yozgat ili
- Sorgun: Tuzlacık[10] adındaki köy Kırım ve dolaylarından gelmiş Kırım Tatarlarından oluşmuştur. Çok eski dönemde Türk(Osmanlı)-Rus savaşları neticesi Rus işgaline giren Kırım'da yaşayan Tatarlar Türkiyeye göç etmiştir. Son yıllarda Tuzlacık köyündeki Kırım Tatarları çevre yerlere göç etmişler ve köydeki Tatar nüfusu hem azalmış hem de yerli Türkmenlerle kaynaşarak erimeye başlamıştır.[11]
- Yerköy: Beserek[12] köyü 1861 yılında Kırım Tatar Türkleri tarafından kurulmuştur. Kırım Tatarcası köy halkı tarafından halen konuşulmaktadır.
Yalova ili
Zonguldak ili
- Çaycuma, Muharremşah köyü
- Merkez, Osmanlı köyü
- Ereğli, Ömerli köyü
- Devrek, Özpınar köyü
- Devrek, Yazıcıoğlu köyü
Kaynakça
- ^ "Diasporadaki Köylerimiz". www.kirimdernegi.org.tr. 5 Ağustos 2017. 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2023.
- ^ a b c d Peter Alford Andrews, Rüdiger Benninghaus,Ethnic groups in the Republic of Turkey, Vol. 2, Dr. Ludwig Reichert Verlag, 1989, Wiesbaden, ISBN 3-88226-418-7, p. 87. 22 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Peter Alford Andrews, Türkiye'de Etnik Gruplar, ANT Yayınları, Aralık 1992, ISBN 975-7350-03-6, s.116-118.
- ^ a b c d e f g h i j k l "Henryk Jankowski, "Crimean Tatars and Noghais in Turkey", International Committee for Crimea". 7 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2010.
- ^ https://m.facebook.com/pages/category/Author/Bütün-Yönleriyle-Dereli-351382254997007/ [yalın URL]
- ^ a b c "Diasporadaki Köylerimiz". kirimdernegi.org.tr. 12 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2022.
- ^ "Kırım Tatarları ve Nogaylar Örneğinde Deşt-i Kıpçak'ın Kayıp Batı Ucundan Anadolu'ya Etnik Devamlılık ve Geçişkenlik". Journal of International Eastern European Studies. KOÇ ÜNİVERSİTESİ, İNSANİ BİLİMLER VE EDEBİYAT FAKÜLTESİ, TARİH BÖLÜMÜ. 28 Aralık 2020. 9 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2014.
- ^ https://m.facebook.com/ünye-yavi-köyü-mensupları-246291663423/about/?ref=page_internal&mt_nav=1 [yalın URL]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2011.
- ^ https://tr-tr.facebook.com/tuzlacikkoyu facebook sayfasında Tuzlacık köyü halkının bilgileri
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2011.
