Mantık ve felsefe alanlarında biçimsel safsata, formel safsata ya da Latincedeki kullanımıyla non-sequitur ("bu sonuç çıkarılamaz"), formel mantık kurallarının yanlış kullanımı ya da ihlali sonucu oluşturulmuş mantık hatalarına verilen addır.[1]
En çok karşılaşılan biçimsel safsatalardan biri, modus ponens'in (ön bileşeni onama) hatalı kullanılmasıdır. Bu safsatada kişi, ön bileşen yerine art bileşeni onayarak sonuca hatalı varır. Türkçede örnek olarak şu argüman sunulabilir: Eğer Socrates bir insansa, Sokrates memelidir. Socrates memelidir. O halde Socrates bir insandır." Sembolik mantıkta P → Q . Q ∴ Q olarak gösterilebilir. Bu örnekte de görüleceği gibi, biçimsel safsata mağduru argümanların geçerli olmama sebebi, varsayımların tümünün doğru olması durumunun sonucun doğruluğunu her olası durumlarda garantileyemesindendir. Yukarıdaki örneğe bakılırsa, "Socrates insansa memelidir" ve "Socrates memelidir" önermelerinin doğru olduğu bir durumda, Socrates bir goril olabilir. Unutulmamalıdır ki burada kullanılan şartlı önerme, matematikte de genel olarak kullanılan materyal koşul kullanır: Art bileşenin doğru olduğu tüm materyal koşul önermeleri doğrudur.[2]
Kaynakça
- ^ Hansen, Hans. "Fallacies". Stanford Encyclopedia of Philosophy. 15 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2023.
- ^ "Doğruluk Tabloları, Totolojiler ve Mantıksal Denklikler". 28 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2023.
Safsatalar (liste) |
---|
Biçimsel | Önermeler mantığı | - Affirming a disjunct
- Sonculun kabulü
- Denying the antecedent
- Argumentum ad logicam
- Epistemik safsata
- Matematiksel safsata
|
---|
Niceleme mantığı | |
---|
Syllogistic fallacy | - Affirmative conclusion from a negative premise
- Exclusive premises
- Existential
- Necessity
- Four terms
- Illicit major
- Illicit minor
- Negative conclusion from affirmative premises
- Undistributed middle
|
---|
|
---|
Informal | Equivocation | - Equivocation
- False equivalence
- False attribution
- Quoting out of context
- Loki's Wager
- No true Scotsman
- Reification
|
---|
Question-begging | - Circulus in demonstrando / Petitio principii
- Loaded language
- Compound question / Şaşırtıcı soru / Complex question
- No true Scotsman
|
---|
Correlative-based | |
---|
Illicit transference | - Composition
- Division
- Ecological
|
---|
Secundum quid | |
---|
Faulty generalization | - Anecdotal evidence
- Örnekleme yanılgısı
- Temel oran safsatası / Conjunction
- Double counting
- False analogy
- Slothful induction
- Overwhelming exception
|
---|
Bulanıklık | - Accent
- False precision
- Moving the goalposts
- Quoting out of context
- Slippery slope
- Sorites paradox
- Syntactic ambiguity
|
---|
Questionable cause | |
---|
Appeals to emotion | |
---|
Genetic fallacies | |
---|
Appeals to consequences | |
---|
Diğer fallacies of relevance | |
---|
|
---|
Kategori |