Zareh Worbuni
 Zareh Worbuni w młodości | |||
| Data i miejsce urodzenia | 24 maja 1902 | ||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 1980 | ||
| Narodowość | ormiańska | ||
| Język | |||
| Dziedzina sztuki | |||
| Gatunek | |||
| Ważne dzieła | |||
| cykl powieściowy Հալածուածները (Halacuacnery) | |||
| |||
Zareh Worbuni[1] (orm. Զարեհ Որբունի; ur. 24 maja 1902 w Ordu[2], zm. 1980[1] we Francji) – ormiański prozaik emigracyjny, tworzył w języku zachodnioormiańskim, autor m.in. cyklu powieściowego Հալածուածները (Halacuacnery).
Życiorys
Przy urodzeniu otrzymał nazwisko Euksuzian[2]. Jego rodzina przeszła na islam aby uchronić się przed śmiercią (zob. ludobójstwo Ormian)[2]. Rząd osmański nakazał jednak konwertytom deportację, na skutek czego jego rodzice byli zmuszeni wyjechać, a on sam z rodzeństwem pozostał w Turcji u ich tureckich przyjaciół[2]. W drodze powrotnej z deportacji zginął ojciec Zareha, zabity przez woźnicę muła[2]. Jako nastolatek przez rok wędrował i sprzedawał ręczniki, które szyła jego matka, aby utrzymać rodzinę[2]. W 1918 roku dzięki przekupieniu kapitana statku przepłynął Morze Czarne z matką i rodzeństwem i dotarł do Sewastopola[2]. Po wkroczeniu bolszewików do miasta w 1919 roku rodzina przeniosła się do Konstantynopola[2], gdzie Zareh rozpoczął naukę w ormańskiej Szkole Berberiana(inne języki) w dzielnicy Üsküdar[2]. W tejże szkole zmieniono mu tureckie nazwisko Euskuzian na armeńskie Worbuni, co miało dla niego symboliczne znaczenie[2]. Jego pierwszy wiersz pt. Garrnuks (orm. Գառնուկս) ukazał się w lipcu 1922 roku na pierwszej stronie czasopisma „Żoghowurdi Dzajny” (orm. Ժողովուրդի ձայնը)[2]. Dzień po jego publikacji wsiadł na statek płynący do Francji[2]. W 1924 roku w Marsylii ze swoim przyjacielem Bedrosem Zaroyanem wydał jeden numer czasopisma „Nor hauatk” (orm. Նոր հաւատք)[2]. Przeniósł się do Paryża w 1924 roku[2], gdzie zetknął się z działalnością grupy literackiej Menk (orm. Մենք)[2]. Do śmierci mieszkał we Francji[2].
Twórczość
Inspirowała go literatura ormiańska i francuska (m.in. poezja Paula Verlaine’a)[2]. Początkowo pisał wiersze, następnie zajmował się głównie prozą[2]. Tworzył w języku zachodnioormiańskim[2]. Najbardziej płodny okres jego pisarstwa przypadł na lata 60.–70. XX wieku[2]. Za życia nie był szerzej znany w diasporze ormiańskiej, czytała go mała grupa intelektualistów ormiańskich skupionych we Francji[2].
W 2016 roku ukazało się tłumaczenie jego powieści pt. Թեկնածուն w języku angielskim pt. Candidate[3] (druga część cyklu), co jest pierwszą większą próbą upowszechnienia jego pisarstwa[2]. Powieść dotyczy m.in. idei pojednania turecko-ormiańskiego, porusza wątki traumy i miłości[2]. Powieści w cyklu Հալածուածները (Halacuacnery) w opinii samego autora były pisane głównie z poczucia niesprawiedliwości wobec sytuacji Ormian[2].
Publikacje książkowe
- Փորձը (1929) – 1. część cyklu Հալածուածները[2]
- Վարձու սենեակ (1939)[4]
- Դէպի երկիր (ճամբորդութեան յուշեր) (1947)[5]
- Անձրեւոտ օրեր (1958)[4]
- Եւ եղեւ մարդ (1964)[4]
- Գոհարիկ (1966)[4]
- Թեկնածուն (1967)[2] – 2. część cyklu Հալածուածները[2]
- Ասֆալթը, Իսթանպու (1972)[6] – 3. część cyklu Հալածուածները
- Սովորական օր մը (1974)[7] – 4. część cyklu Հալածուածները
Przypisy
- ↑ a b AnzhelaA. Kayumova AnzhelaA., Życie ormiańskiej mniejszości narodowej w Iranie na podstawie wybranych dzieł Zoi Pirzad i Chorena Aramuniego, „Biuletyn Ormiańskiego Towarzystwa Kulturalnego” (108/109), 2022, s. 44, ISSN 1233-8605 [dostęp 2023-05-23] .
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa JenniferJ. Manoukian JenniferJ., Zareh Vorpouni: The Renegade of Late 20th Century Western Armenian Literature, „The Armenian Weekly”, Armenian National Committee of America, 4 października 2016 [dostęp 2023-05-23] (ang.).
- ↑ Candidate, The – Syracuse University Press [online] [dostęp 2023-05-23] (ang.).
- ↑ a b c d Եզակի հայ գրողներ Ե. – Զարեհ Որբունի – Hamazkayin Canada [online] [dostęp 2023-05-23] (orm.).
- ↑ Զարեհ ՄարտիրոսիԶ.Մ. Որբունի Զարեհ ՄարտիրոսիԶ.Մ., Դէպի երկիր: Ճամբորդութեան յուշեր, Փարիզ 1947 [dostęp 2023-05-23] .
- ↑ ԶԱՐԵՀ ՈՐԲՈՒՆԻԷՆ ՔԱՆԻ ՄԸ ՆԱՄԱԿ ՍԻՄՈՆ ՍԻՄՈՆԵԱՆԻՆ [online], Pakine, 21 stycznia 2021 [dostęp 2023-05-23] (ang.).
- ↑ Յարութիւն Պէրպէրեան. Մուտք՝ Որբունիի գրականութենէն ներս. Գրանիշ [online], 12 września 2020 [dostęp 2023-05-23] (ang.).
