Turlough O’Carolan
 | |||
| Data i miejsce urodzenia | 1670 | ||
|---|---|---|---|
| Pochodzenie | irlandzkie | ||
| Data i miejsce śmierci | 25 marca 1738 | ||
| Instrumenty | harfa celtycka | ||
| Gatunki | muzyka poważna, muzyka barokowa | ||
| Zawód | kompozytor, harfista | ||
| |||
Turlough O’Carolan (irl. Toirdhealbhach Ó Cearbhalláin; ur. 1670 w Nobber, w hrabstwie Meath[a], zm. 25 marca[b] 1738 w Ballyfarnon, w hrabstwie Roscommon)[1][2] – irlandzki niewidomy kompozytor, harfista[3] i poeta.
Jeden z licznych harfistów, którzy zarabiali na życie jako wędrowni muzycy. Był prawdopodobnie ostatnim irlandzkim bardem, który komponował oraz jedynym, o którym zachowało się wiele informacji[1][3].
Życiorys
Około 1684 przeprowadził się wraz z rodziną do Ballyfarnan, gdzie jego ojciec – rolnik lub kowal – został zatrudniony przez rodzinę MacDermott Roe. Pani McDermott Roe była pierwszą protektorką Turlougha O’Carolana, odkryła jego talent artystyczny i dała mu ogólne wykształcenie. Gdy w wieku 18 lat zachorował na ospę i stracił wzrok, opłaciła jego trzyletnią naukę gry na harfie, a następnie zapewniła mu przewodnika, konia i trochę pieniędzy[3], aby mógł rozpocząć zawodową karierę wędrownego barda, którą z powodzeniem kontynuował przez całe swoje życie[1][3].
Utrzymywał się z występów muzycznych, komponując tzw. planxties, utwory dedykowane swoim protektorom[1][3]. W 1720 poślubił Marię Maguire z hrabstwa Fermanagh i miał z nią sześć córek i jednego syna. Rodzina osiedliła się na małej farmie niedaleko Mohill, w hrabstwie Leitrim[3], choć O’Carolan był często nieobecny, podróżując po całym kraju[1][3]. Grał także dużo w Dublinie i był przyjacielem Jonathana Swifta oraz wielu innych czołowych postaci tamtych czasów[1].
W 1733 zmarła żona O’Carolana, a pięć lat później O’Carolan zapadł na poważną chorobę i powrócił do pani McDermott Roe, do Ballyfarnan. Komponował swoje pieśni nawet na łożu śmierci[4][3]. Zmarł 25 marca 1738, w wieku 68 lat. Został pochowany z pełnym ceremoniałem na cmentarzu w Kilronan, jego pogrzeb był wielkim wydarzeniem, na który zjechały się tłumy, by oddać mu ostatni hołd[3]. Uhonorowano go tablicą pamiątkową w Katedrze św. Patryka w Dublinie, na której nazwano go „ostatnim irlandzkim bardem”[3].
Twórczość
W muzyce O’Carolana – w większości utrzymanej w pogodnym nastroju i w rytmie tanecznym – są wyraźne wpływy irlandzkiego folkloru, tradycyjnej muzyki irlandzkiej wykonywanej na harfie oraz muzyki włoskiej. O’Carolan poszukiwał nowych inspiracji poza rodzimą muzyką i był pod silnym wpływem muzyki włoskich kompozytorów barokowych, takich jak Antonio Vivaldi i Arcangelo Corelli, bardzo podziwiał też Francesca Geminianiego, którego prawie na pewno spotkał w Dublinie[1].
Do dzisiejszych czasów przetrwało ponad 200 utworów O’Carolana, zarówno w formie instrumentalnej jak i jako pieśni. Wydaje się niemal pewne, że niektóre z tych utworów po raz pierwszy wydano drukiem 10 lat po śmierci barda. Jest to fragment zbioru prac O’Carolana opublikowany w 1748 przez jego syna, we współpracy z Patrickiem Delanym z Trinity College w Dublinie[1].
Niektóre z jego bardziej popularnych utworów są wykonywane współcześnie, jako że dość łatwo można je zaaranżować na gitarę i inne instrumenty[4][5]. Jeden z jego utworów – O’Carolan’s Concerto – był używany przez oddział reprezentacyjny armii brytyjskiej, Foot Guards podczas ceremonii Trooping the Colour w 2005[6].
W Polsce Turlough O’Carolan najbardziej znany jest jako autor tekstu oryginalnej wersji utworu Peggy Brown, który w tłumaczeniu Ernesta Brylla wykonywał zespół 2 plus 1 (z muzyką Janusza Kruka), a następnie zespół Myslovitz (z muzyką Marka Jałowieckiego)[7]. Opowiada on prawdziwą historię nieszczęśliwej miłości barda do panny Margaret Brown, która w 1702 poślubiła Theobalda, szóstego wicehrabiego Mayo. Oboje potem zostali mecenasami O’Carolana[8].
Kompozycje
Kompletna lista 214 kompozycji Turlougha O’Carolan zidentyfikowanych przez jego biografa Donalda O’Sullivana (w kolejności alfabetycznej)[9]
|
|
|
|
Uwagi
- ↑ Zdaniem „Library Ireland” Turlough O’Carolan urodził się we wsi Baile-nusah lub Newton, w hrabstwie Westmeath, a nie w Nobber, w hrabstwie Meath[10].
- ↑ „Encyclopaedia Britannica” podaje 25 marca jako dzienną datę śmierci Turlougha O’Carolana[11].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h Yeats 2004 ↓.
- ↑
Gráinne Yeats: Carolan Carrallan, Carrollan, Carrollini, O’Carolan, Turlough. [w:] Oxford Music Online. Grove Music Online [on-line]. [dostęp 2018-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-18)]. (ang.). - ↑ a b c d e f g h i j Turlough O’Carolan. Blind Harpist & Bard. Mohill Parish. [dostęp 2018-03-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-30)]. (ang.).
- ↑ a b Christy Morgan. Ireland: Turlough O’Carolan. „Musical Opinion”. Vol. 128, Nr 1444, 2005-01/02. ISSN 0027-4623. OCLC 26210408. via Questia. (ang.).
- ↑ Glenn Weiser: About Turlough O’Carolan. [w:] Celtic Guitar Music [on-line]. [dostęp 2018-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-18)]. (ang.).
- ↑ Turlough O’Carolan. [w:] Ask about Ireland [on-line]. [dostęp 2018-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-24)]. (ang.).
- ↑ W gościnie u irlandzkiego króla. [w:] Ernest Bryll, oficjalna strona [on-line]. [dostęp 2018-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-24)]. (pol.).
- ↑ Peggy Brown Myslovitz. [w:] Groove [on-line]. [dostęp 2018-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-24)]. (pol.).
- ↑ The Complete Works of Turlough O’Carolan (1670–1738). [w:] Old Music Project [on-line]. [dostęp 2018-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-30)]. (ang.).
- ↑ Turlough O’Carolan, born 1670 – died 1738. From The Cabinet of Irish Literature, Volume 1 (1880), edited by Charles A. Read. [w:] Library Ireland [on-line]. [dostęp 2018-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-18)]. (ang.).
- ↑ Turlough O’Carolan, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-03-18] [zarchiwizowane z adresu] (ang.).
Bibliografia
- Gráinne Yeats: Carolan [Carrallan, Carrollan, Carrollini, O’Carolan], Turlough [Ó Cearbhalláin, Toirdhealbhach]. W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. A. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Turlough O’Carolan w bazie AllMusic (ang.)
- Turlough O’Carolan – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
- Carolan Festival Worcester, VT. [w:] CarolanFestVt [on-line]. [dostęp 2018-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-18)]. (ang.).
- Turlough O'Carolan – Captain O'Kane (video) (ang.)
Kontrola autorytatywna (osoba):
- ISNI: 0000000080778904
- VIAF: 76508266
- LCCN: n85297763
- GND: 102551294
- NDL: 01128942
- LIBRIS: 97mpqqnt1sxtnp3
- BnF: 139742979
- SUDOC: 082023638
- SBN: DDSV047566
- NLA: 35370649
- NKC: xx0001044
- BNE: XX1533957
- NTA: 069224048
- BIBSYS: 8011839
- CiNii: DA09848512
- Open Library: OL4265000A
- NUKAT: n2013047017
- OBIN: 20484
- J9U: 987007276913305171
- LIH: LNB:UiU;=Bp
- RISM: people/30014391
- Britannica: biography/Turlough-OCarolan
