Mikołaj z Mościsk

Mikołaj z Mościsk OP (łac. Nicolaus Moscicensis; ur. 5 sierpnia 1559 w Mościskach, zm. 6 czerwca 1632 w Krakowie) – polski teolog-moralista i pisarz ascetyczny.

Życiorys

Śluby zakonne złożył w 1575 roku, a w latach 1582-1584 studiował w Bolonii i Padwie. W latach 1584-1589 wykładał logikę i dialektykę w krakowskim studium dominikanów. Od 1589 roku był kaznodzieją przy klasztorze Bożego Ciała we Lwowie. W 1591 został bakałarzem, w 1592 magistrem, a później uzyskał doktorat teologii. Od 1593 do 1603 roku był regensem studium krakowskiego. Od 1611 roku wykładał teologię moralną w studium krakowskim i konwencie dominikańskim. Prowadził z arianami dysputy publiczne na rynku krakowskim. Odmówił przyjęcia sufraganii krakowskiej. Zmarł w roku 1632, data śmierci niepewna: 6 czerwca lub 31 lipca.

Dzieło

Intelektualny dorobek Mikołaja z Mościsk można podzielić na pisma teologiczno-moralne i ascetyczno-mistyczne. Te ostatnie, przeznaczone głównie dla zakonnic i osób świeckich, mają charakter praktyczny i cieszyły się sporą popularnością. W swych dziełach Mikołaj z Mościsk skupia się na modlitwie medytacyjnej i modlitwie afektywnej (uczuciowej). Nie neguje udziału rozumu w modlitwie, władze rozumowe traktuje jako stopień przejściowy do kontemplacji. Chętnie nawiązuje do źródeł: Pisma Świętego i Tradycji. Często przytacza myśli Grzegorza Wielkiego i Bernarda z Clairvaux, powołuje się na poglądy św. Tomasza, św. Bonawentury, a także na Piotra Skargę. Niewątpliwą zasługą Mikołaja z Mościsk jest wypracowanie polskiej terminologii ascetyczno-mistycznej i dokonanie pierwszej w dziejach polskiej myśli mistycznej analizy modlitwy, medytacji i kontemplacji.

Wybrane dzieła

Elementa ad S. Confessiones^[1], Kraków 1603, drukarnia A. Piotrkowczyk; wyd. następne: ...Editio secunda et correcta duodecim patribus comprehensa, Kraków 1603, Kolonia 1610, Kolonia 1618, Oberursel 1619
Institutionum logicarum libri septem, Kraków 1606, drukarnia A. Piotrkowczyk; wyd. następne: Kolonia 1614; pt. Elementa logices, Kraków 1625; Kraków 1650
Examen appropandorum ad S. Confessiones excipiendes, Kraków 1622, drukarnia F. Cezary; inne wyd.: 2 edycje bez miejsca i roku wydania
Infirmaria chrześciańska, Kraków 1624, drukarnia F. Cezary; wyd. następne: Kraków 1626^[2] (tu dod.: Walna wojna duchowna)
S. Artis poenitentiariae tyrocinium, Kraków 1625, drukarnia A. Piotrkowczyk; wyd. następne: Kraków 1631
Elementarzyk ćwiczenia duchownego^[3], Kraków 1626, drukarnia F. Cezary; wyd. następne: Częstochowa 1722
O ostrożnym życiu, Kraków 1627, drukarnia F. Cezary
Akademia pobożności z przydatkiem, nie tylko zakonnym osobom do doskonałości potrzebna ale i świeckim do zbawienia bardzo przygodna^[4], Kraków 1628, drukarnia W. Piątkowski (2 edycje); wyd. następne: Częstochowa 1722
Supplementum theologiae moralis, Kraków 1682, egz. Ossolineum
o innych dziełach rękopiśmiennych (prawdopodobnie zaginionych) wiad. podał J. Quétif Scriptores Ordinis Praedicatorum, t. 2, Paryż 1721, s. 546

Wydania zbiorowe

Theologia moralis^[5], Kraków 1683, drukarnia Akademicka; wyd. następne: Kraków 1701; (zawiera: Elementa ad S. Confessiones, Examen appropandorum ad S. Confessiones excipiendes, S. Artis poenitentiariae tyrocinium i Supplementum theologiae moralis)

Przypisy

↑ Elementa ad S. Confessiones non tantum sacerdotibus in foro poenitentiae tyronibus apprime necessaria, verum etiam omnibus poenitentibus exacte confiteri volentibus summe vtilia, decem partibvs comprehensa, quibus accessit tractatulus de studio meditationis [online], polona.pl [dostęp 2020-10-12] .
↑ Infirmaria chrzescianska [online], polona.pl [dostęp 2020-10-12] .
↑ Elementarzyk cwiczenia dvchownego [...] [online], polona.pl [dostęp 2020-10-12] .
↑ Akademia poboznosci z przydatkiem nie tylko zakonnym osobom do doskonałości potrzebna, ale y świetckim do zbawienia barzo przygodna, rozdzielona na pięć classes abo szkoł [...] [online], polona.pl [dostęp 2020-10-12] .
↑ Theologia moralis adm[odum] r[evere]ndi patris magistri F. Nicolai Moscicensis [...] in tres libros distincta, videlicet in Elementa ad S.Confessiones, Sacrae artis poenitentiariae tyrocinivm, Examen approbandoru[m] ad sacras confessiones. Tractatvs quoq. de matrimonio per modum supplementi annexus / authore R.P.F. Ferdinando Ohm Janvszowski [...]. [online], polona.pl [dostęp 2020-10-12] .

Bibliografia

Stanisław Urbański, Mikołaj z Mościsk [w:] Peter Dinzelbacher, Leksykon Mistyki. Żywoty-pisma-przeżycia, wyd. Verbinum, Warszawa 2002
Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 544-545