Lecznica „Pod koniem” w Łodzi

Lecznica dla zwierząt i kuźnia
Symbol zabytku nr rej. A/22 z 20.01.1971[1]
Ilustracja
Budynek lecznicy (wrzesień 2018)
Państwo

 Polska

Miejscowość

Łódź

Adres

ul. Kopernika 22

Rozpoczęcie budowy

1894

Ukończenie budowy

1899

Pierwszy właściciel

Karol Hugo Warrikoff i Alfred Kwaśniewski

Położenie na mapie Łodzi
Mapa konturowa Łodzi, w centrum znajduje się punkt z opisem „Lecznica „Pod koniem””
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „Lecznica „Pod koniem””
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Lecznica „Pod koniem””
Ziemia51°45′43,97″N 19°26′55,06″E/51,762214 19,448628
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Lecznica „Pod koniem” – lecznica dla zwierząt położona przy ulicy Kopernika 22 w Łodzi.

Historia lecznicy

Lecznica została otwarta 5 grudnia 1891 roku przez Karola Hugona Warrikoffa (1860–1914; w Łodzi od 1884) oraz Alfreda Kajetana Kwaśniewskiego (łódzkiego weterynarza) wraz z sąsiadującą z nią kuźnią angielską[2], przy ówczesnej ulicy Milscha 14 (ob. ul. Kopernika 22)[3], w budynku postawionym według projektu architekta Piotra Brukalskiego[4][5]. Na początku XX wieku działał przy niej także pierwszy szpital dla zwierząt, zaopatrzony (od 1902 roku) w najnowocześniejszy w Polsce sprzęt do podnoszenia i transportowania rannych koni, które do tej pory były uśmiercane w przypadku choroby lub złamania nogi.

Po śmierci (w listopadzie 1914) Hugo Warrikoffa współwłaścicielem Lecznicy stał się jego syn, również weterynarz, Mikołaj.

W początkach okupacji niemieckiej Łodzi podczas drugiej wojny światowej, gdy Polakom nie wolno było prowadzić żadnych firm, Kwaśniewski zrezygnował z pracy i od tamtego czasu właścicielem budynku i Lecznicy był tylko wspomniany Mikołaj Warrikoff. W tym czasie m.in. urzędowo doglądał koni pozostających w dyspozycji żydowskiej administracji łódzkiego getta. W 1944 r. M. Warrikoff został "karnie" wysłany do Jeleniej Góry. Po zakończeniu wojny powrócił do Łodzi, gdzie był dwukrotnie sądzony[6][7][8][9]. Po oczyszczeniu z zarzutów na stałe wyjechał z Łodzi.

Po II wojnie św. lecznica została nieprawnie upaństwowiona. W 1971 r. budynek Lecznicy został wpisany do rejestru zabytków pod numerem A/314 z 20.01.1971[1].

Syn Mikołaja, Alexander (prawnik, deputowany do Bundestagu 1983-1994) w końcu lat 80. XX w. zetknął się w Niemczech z łodzianinem - Adamem Górskim, który namówił go do zainteresowania się Lecznicą ojca. Z miejscowych księgach wieczystych wynikało, że Mikołaj nadal widnieje jako właściciel budynku i dalej działającej w nim Lecznicy. W 1991 r., zaproszony do Łodzi przez łódzkie środowisko weterynaryjne na obchody 100-lecia Lecznicy, podarował aparat rentgenowski do prześwietlania zwierząt. W tym czasie podjął też starania w kierunku wejścia w prawa spadkobiercy. Zakończyły się one sukcesem w r. 1997.

Tablica informacyjna na ścianie obok wejścia do Lecznicy (wrzesień 2018)

W 2016 r. Alexander Warrikoff został uhonorowany odznaką "Za Zasługi dla Miasta Łodzi"[10]. Zmarł w 2020 r., ale Lecznica dalej pozostaje w posiadaniu jego rodziny.




Historia budynku

Budynek powstawał w dwóch etapach: pierwsza, parterowa część, powstała w 1894 roku, a kilka lat później dobudowano drugą, z charakterystyczną wieżą. Na parterze znajdowały się biura, laboratorium oraz kuźnia, w której podkuwano konie (działająca do 1948 roku). W podwórzu zaś znajdowały się stajnie i boksy dla koni.

Koń

Na szczycie budynku znajduje się metalowy koń naturalnej wielkości. Wspomniany jest on przez Juliana Tuwima w Kwiatach polskich:

(...) Z okna widać było konia
Metalowego. Stał bez jeźdźca
I dawno nęcił mnie, wałkonia,
By wskoczyć – i galopem z miejsca.
A był to także czas zapatrzeń
W dym, szarość, nudę, czad ponury
I w gwiazdy, słabsze wciąż i rzadsze...
Więc się zbuntujmy i ożyjmy,
Rumaku weterynaryjny,
I wzlećmy nad ten Kominogród (...)

Kilka wersów dalej można przeczytać:

(...) Do Prześwietnego Magistratu
Miasta Bagdadu, czyli Łodzi... (...)
Niżej podpisany
Tamtejszy uczeń, pętak, mikrus,
Znany obibok i drapichrust,
Zawalidroga i łachmytek,
Ma zaszczyt prosić, żeby oną
Cudowną szkapę uskrzydloną
Uznało miasto za zabytek.
Niech zawsze ma swój obrok gwiezdny,
Kastalską wodę z rzeki Łódki,
A jeszcze lepiej wiadro wódki;
Niechaj ogląda ją przyjezdny,
Kiedy do Łodzi się wybierze (...)

Julian Tuwim Kwiaty polskie

W 1955 prośbę Tuwima podtrzymał Tadeusz Chróścielewski, który złożył wniosek o uznanie konia za zabytek.

Figura konia prawie nieprzerwanie znajduje się na dachu budynku lecznicy. W latach 70., z powodu ułamania nogi przez wandala, została zdjęta i przewieziona do rzeźni miejskiej przy ul. Inżynierskiej, gdzie w miejsce ułamanej kończyny przyspawano kawałek stalowej rury. W 1995 roku została zdjęta w celu wykonania renowacji i w 1996 powróciła na swoje miejsce. Kolejną renowację przeprowadzono latem 2013 roku[11].

Bibliografia

  • JACH Piotr, Z koniem w herbie; [w:] "Express Ilustrowany", 199[7], nr ..?.. .
  • SPODENKIEWICZ Paweł, Magiczna lecznica Warrikoffa; [w:] "Dziennik Łódzki", wyd. A., 5-6.01.2005, nr 30, s. 4.

Przypisy

  1. ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2020-02-07] .
  2. ↑ [bez autora]. Wiadomości ogólne. Kuźnia wzorowa i lecznica dla zwierząt. „Dziennik Łódzki”. Rok VIII (nr 267), s. 2, 1891-12-02. Bolesław Knichowiecki (red.). Łódź: Stefan Kossuth. ISSN 1898-3111. [dostęp 2016-05-25]. 
  3. ↑ Kancelaria [online], Kancelaria Adwokacka Łódź Adwokat Dr Michał Świąder [dostęp 2024-05-31]  (pol.).
  4. ↑ Lecznica dla zwierząt i kuźnia w Łodzi. kultura.lodz.pl. [dostęp 2018-05-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-15)].
  5. ↑ Lecznica "Pod koniem" [online], Archiwum Państwowe w Łodzi, 29 kwietnia 2024 [dostęp 2024-05-31] .
  6. ↑ IPN Ld 498/690 [online], Inwentarz archiwalny IPN [dostęp 2024-05-31], Cytat: (...) oskarżony o przynależność do SS (Schutzstaffeln) oraz działalność na szkodę ludności narodowości polskiej w Łodzi (...), tj. o czyny z art. 1§2 dekretu z dnia 31 sierpnia 1944 r.  (pol.).
  7. ↑ Dz.U. 1944 nr 4 poz. 16 - Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 31 sierpnia 1944 r. o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego. [online], Baza Internetowy System Aktów Prawnych - ISAP [dostęp 2024-05-31] .
  8. ↑ IPN Ld 92/100 [online], Inwentarz archiwalny IPN [dostęp 2024-05-31], Cytat: (...) oskarżony o przyjęcie niemieckiej listy narodowościowej, tj. o czyn z art. 1§1 dekretu z dnia 28-06-1946 r.  (pol.).
  9. ↑ Dz.U. 1946 nr 41 poz. 237 - Dekret z dnia 28 czerwca 1946 r. o odpowiedzialności karnej za odstępstwo od narodowości w czasie wojny 1939-1945 r. [online], Baza Internetowy System Aktów Prawnych - ISAP [dostęp 2024-05-31] .
  10. ↑ Dla mieszkańców / O mieście / Wielcy łodzianie / Wyróżnieni Odznaką "Za Zasługi dla Miasta Łodzi" - Edycja jesień 2016 rok [online], uml.lodz.pl [dostęp 2024-05-31]  (pol.).
  11. ↑ ew: Koń z lecznicy przy. ul. Kopernika wymaga naprawy. Zabytkowa figura się sypie. [w:] Portal „Expressu Ilustrowanego”. expressilustrowany.pl > aktualności [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2013-06-22. [dostęp 2016-05-25].

Linki zewnętrzne

  • Oficjalna strona Lecznicy "Pod Koniem"