Jankiel Adler

Jankiel Adler

Imię i nazwisko	Jankiel Jakub Adler
Data i miejsce urodzenia	26 lipca 1895 Tuszyn
Data i miejsce śmierci	25 kwietnia 1949 Whitley Cottage, k. Aldbourne
Narodowość	żydowska
Dziedzina sztuki	malarstwo, grafika
Epoka	ekspresjonizm, surrealizm
Multimedia w Wikimedia Commons

Jankiel Adler (ur. 26 lipca 1895 w Tuszynie, zm. 25 kwietnia 1949 w Whitley Cottage k. Aldbourne) – polski malarz, grafik, scenograf i poeta pochodzenia żydowskiego.

Zarys biografii

Był synem Eliasza Adlera i Chany Łai (z d. Fiter). W wieku 17 lat wyjechał do Belgradu, gdzie pracował w warsztacie grawerskim swego wuja. W 1913 zamieszkał w Barmen (obecnie dzielnica Wuppertalu), gdzie pod kierunkiem profesora Gustawa Wiethüchtera rozpoczął naukę rysunku oraz malarstwa.

W latach 1918-1920 mieszkał w Warszawie. Jego prace wystawione na organizowanej przez Stowarzyszenie Artystów i Zwolenników Sztuk Pięknych „Wystawie zimowej” zyskały duże uznanie. Wkrótce został członkiem grupy „Jung Idysz”. W 1933 jego prace były wystawiane na organizowanej przez Collage Art Association międzynarodowej wystawie sztuki współczesnej w Nowym Jorku. W tym okresie jego styl uległ ewolucji w kierunku abstrakcjonizmu za sprawą kontaktów z Paulem Klee i Wassilem Kandinskim, których poznał w Niemczech. Po objęciu władzy przez Adolfa Hitlera wyjechał do Paryża. Wkrótce powrócił do Polski, gdzie przebywał w latach 1935-1936. W tym czasie miała miejsce retrospektywna wystawa jego prac z lat 1920-1935, wystawiał z Salonie Plastyków ZZPAP w Instytucie Propagandy Sztuki w Warszawie, był kierownikiem artystycznym i scenografem filmu Za grzechy (jid. Al Chejt^[a]). W latach 1936-1937 podróżował po Europie, po czym osiadł we Francji. W 1937 jego cztery obrazy zostały eksponowane na monachijskiej wystawie „Entartete Kunst”.

W 1940 zgłosił się na ochotnika do formowanej we Francji armii polskiej. Wraz z nią został w czerwcu 1940 ewakuowany do Szkocji. W styczniu 1941 ze względu na stan zdrowia został zdemobilizowany. Osiedlił się w Wielkiej Brytanii – do czerwca 1943 mieszkał w Kirkcudbright, a następnie w Londynie i Whitley Cottage, gdzie zmarł w 1949 na zawał serca.

Uwagi

Bibliografia

• M. Stolarska-Fronia, Adler Jankiel, w: Żydzi polscy. Historie niezwykłe, Warszawa 2010, s. 5-7. ISBN 978-83-7427-392-3
• Andrzej Kobos. Malarstwo polskich Żydów. „Zwoje (The Scrolls)”, 2001. [zarchiwizowane z adresu 2011-12-19]. brak numeru strony
• Jankiel Adler w serwisie Polish Art World (ang.)
• Jankel Adler w serwisie Tuszyn on-line (pol. • ang. • niem.)
• Jankiel Jakub Adler. Dia-pozytyw. [dostęp 2014-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-11)].