Jan Wilczak
kpt. Jan Wilczak | |||
major piechoty | |||
Data i miejsce urodzenia | 7 czerwca 1898 | ||
---|---|---|---|
Data i miejsce śmierci | 9 września 1939 | ||
Przebieg służby | |||
Lata służby | 1917–1939 | ||
Siły zbrojne | Cesarsko-królewska Obrona Krajowa | ||
Formacja | Korpus Ochrony Pogranicza | ||
Jednostki | 14 pułk piechoty | ||
Stanowiska | dowódca plutonu łączności | ||
Główne wojny i bitwy | I wojna światowa | ||
Odznaczenia | |||
| |||
|
Jan Wilczak (ur. 7 czerwca 1898 w Medyni Głogowskiej, zm. 9 września 1939 w Broninie) – major piechoty Wojska Polskiego, w czasie kampanii wrześniowej dowódca II batalionu 6 pułku strzelców podhalańskich.
Życiorys
Urodził się 7 czerwca 1898 w Medyni Głogowskiej, w ówczesnym powiecie łańcuckim Królestwa Galicji i Lodomerii[1][2]. Naukę pobierał w szkole średniej.
Podczas I wojny światowej służył w cesarsko-królewskiej Obronie Krajowej. Jego oddziałem macierzystym był 34 pułk strzelców.
19 listopada 1918 roku wstąpił do Wojska Polskiego[3]. Ukończył kurs podchorążych piechoty. Służył w 14 pułku piechoty, w którego szeregach walczył na wojnie z bolszewikami. Dowodząc plutonem w II batalionie wyróżnił się 23 marca 1920 w bitwie pod Olewskiem, w której został ranny oraz 25 maja tego roku w bitwie pod Niegoniczami[4]. 10 października 1920 dowódca II batalionu major Stanisław Dąbek sporządził wniosek na odznaczenie Jana Wilczaka Orderem Virtuti Militari[3][5]. Za odwagę wykazaną w tych walkach odznaczony został dwukrotnie Krzyżem Walecznych[6]. W październiku 1920 pełni funkcję adiutanta II batalionu 14 pp[4].
Na dzień 1 czerwca 1921 r. nadal pełnił służbę w 14 pułku piechoty, w randze porucznika[7]. Dekretem Naczelnika Państwa i Wodza Naczelnego (marszałka Józefa Piłsudskiego) z dnia 3 maja 1922 r. (dekret L. 19400/O.V.) został zweryfikowany w tymże stopniu ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 2089. lokatą w korpusie oficerów piechoty[8]. W roku 1923 zajmował 1862. lokatę wśród poruczników piechoty[9], a rok później – 951. lokatę[10].
Z dniem 7 stycznia 1925 r. został odkomenderowany na IX-ty pięciomiesięczny Kurs Doszkolenia Młodszych Oficerów Piechoty w Chełmnie[11]. W tym samym roku został przeniesiony służbowo na VII-my 6-miesięczny kurs pułkowych oficerów łączności w Obozie Szkolnym Wojsk Łączności w Zegrzu[12].
Zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego z dnia 19 marca 1928 r. (sygnatura: B. P. L. 8003-III-28) został awansowany do stopnia kapitana, ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928 roku i 143. lokatą w korpusie oficerów piechoty[13][14]. W roku 1930 na liście starszeństwa oficerów korpusu piechoty zajmował 1644. lokatę łączną wśród kapitanów (była to jednocześnie 132. lokata w swoim starszeństwie)[15]. Do kwietnia 1932 roku służył we włocławskim 14 pułku piechoty[16][17][18], w którym dowodził różnymi pododdziałami (między innymi plutonem łączności). Na dzień 16 września 1930 r. zajmował stanowisko dowódcy 1 kompanii strzeleckiej w I batalionie 14 pułku piechoty[19].
Służba w Korpusie Ochrony Pogranicza[a]
Zarządzeniem Ministra Spraw Wojskowych (podpisanym w zastępstwie przez gen. dyw. Kazimierza Fabrycego) ogłoszonym w dniu 23 marca 1932 r., kapitan Jan Wilczak został przeniesiony (w korpusie oficerów piechoty) z 14 pułku piechoty do Korpusu Ochrony Pogranicza[20] i przydzielony (rozkazem z dnia 6 kwietnia 1932 roku) do batalionu KOP „Podświle”[b]. Na dzień 31 października 1932 r. zajmował stanowisko dowódcy 1 kompanii granicznej KOP „Czyste” (kompania ta została później przemianowana na 1 kompanię graniczną „Krzyżówka”), wchodzącej w skład tegoż batalionu[c]. Na mocy rozkazu M.S.Wojsk. Biura Personalnego Nr 3110-Og.105 z dnia 20 grudnia 1933 r. został powołany, z dniem 10 stycznia 1934 roku, na XXIII trzyipółmiesięczny kurs unifikacyjno-doskonalący dla kapitanów (rotmistrzów) w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. Służąc w KOP-ie[21] zajmował w 1932 roku – 121. lokatę wśród kapitanów piechoty w swoim starszeństwie[22], a w dniu 1 lipca 1933 roku – 1270. lokatę wśród wszystkich kapitanów piechoty (112. lokatę w swoim starszeństwie)[23]. W marcu 1934 roku nadana została mu Odznaka Pamiątkowa KOP „Za Służbę Graniczną”[d].
Awansowany do stopnia majora został na mocy zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1935 roku, ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1935 r. i 64. lokatą w korpusie oficerów piechoty[24][25]. Jako oficer KOP-u na dzień 5 czerwca 1935 r. zajmował 716. lokatę łączną wśród majorów piechoty (była to nadal 64. lokata w starszeństwie)[26].
W 6 pułku strzelców podhalańskich i wojnie obronnej 1939 roku
Rozkazem Biura Personalnego M.S.Wojsk. z dnia 27 lipca 1935 roku (rozkaz Nr 3110-105-II-3) major Jan Wilczak został przeniesiony (w korpusie oficerów piechoty) z Korpusu Ochrony Pogranicza do 6 pułku strzelców podhalańskich z Sambora – na stanowisko dowódcy batalionu. Potwierdzone to zostało zarządzeniem Kierownika Ministerstwa Spraw Wojskowych – gen. bryg. Tadeusza Kasprzyckiego – opublikowanym w dniu 31 sierpnia 1935 roku[27].
Na dzień 23 marca 1939 r. zajmował 59. lokatę wśród majorów korpusu piechoty w swoim starszeństwie[28] i piastował stanowisko dowódcy I batalionu 6 pułku strzelców podhalańskich[29].
W kampanii wrześniowej walczył jako dowódca II batalionu 6 pułku strzelców podhalańskich[30] (batalion ten stacjonował w Drohobyczu), wchodzącego w skład 22 Dywizji Piechoty Górskiej. Jego batalion wraz z macierzystą dywizją, walczącą najpierw w ramach Armii „Karpaty”, a następnie Armii „Kraków”, początkowo osłaniał Olkusz, a od 4 września wycofywał się nad Nidę. Przemieszczając się w kierunku Pińczowa, Miechowa i Stopnicy dotarł ze swym pododdziałem w okolice Buska. O świcie dnia 9 września 1939 r. doszło, na zachód od miejscowości Bronina, do pierwszej zwycięskiej walki czołowego II batalionu 6 pspodh. z niemiecką kolumną zmotoryzowaną (był to Oddział Wydzielony VII Korpusu Armijnego). Powiadomiony przez dywizyjnych kolarzy o zbliżaniu się Niemców batalion mjr. Wilczaka rozbił ogniem ckm i działek ppanc. straż przednią wrogiej kolumny. Po godzinie nastąpił jednakże silny kontratak 27 Dywizji Piechoty (z VII Korpusu) wsparty zmasowanym ogniem artylerii, który rozbił polskie oddziały. I i II batalion 6 pułku strzelców podhalańskich straciły około 250 poległych, a wielu polskich żołnierzy dostało się do niewoli[31][32]. Podczas bitwy pod Broniną major Jan Wilczak został ciężko ranny[33] i zmarł tego samego dnia[34] w szpitalu w Rozwadowie (obecnie dzielnica Stalowej Woli)[e]. Spoczywa na cmentarzu wojennym w Stalowej Woli-Rozwadowie[35].
Według rodzinnych przekazów mjr Wilczak po wyzdrowieniu i wyleczeniu ran miał udać się w swoje rodzinne strony, gdzie prawdopodobnie należał do konspiracji. W 1940 r. na dworcu kolejowym w Rzeszowie został aresztowany. 10 stycznia 1941 przybył do obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie 11 listopada tego roku został rozstrzelany (według dokumentacji SS 10 listopada 1941 r.)[36][35].
Awanse
- porucznik (zweryfikowany w tym stopniu został z dniem 1.6.1919)[8]
- kapitan (1.1.1928)[13]
- major (1.1.1935)[24]
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Walecznych (dwukrotnie)[6][37][38]
- Złoty Krzyż Zasługi (25 maja 1939)[39][28]
- Srebrny Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)[40][22]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[41]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[41]
- Odznaka pamiątkowa Korpusu Ochrony Pogranicza „Za Służbę Graniczną”
- Odznaka pamiątkowa 14 Pułku Piechoty
9 grudnia 1935 Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości odrzucił wniosek o nadanie mu tego odznaczenia „z powodu braku pracy niepodległościowej”[42].
Uwagi
- ↑ Dane dotyczące służby kpt. / mjr. Jana Wilczaka w Korpusie Ochrony Pogranicza opracowano na podstawie informacji ze zbiorów Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie.
- ↑ Przydzielenie odbyło się na mocy Rozkazu Nr 12 wydanego przez Dowództwo K.O.P. w dniu 6 kwietnia 1932 roku.
- ↑ Obsada Personalna batalionu KOP „Podświle” według stanu z dnia 31 października 1932 roku.
- ↑ Odznaka została nadana na mocy Rozkazu Tajnego Nr 13 Dowództwa K.O.P. z dnia 15 marca 1934 roku.
- ↑ Według części literatury dowódca II batalionu 6 pułku strzelców podhalańskich – major Jan Wilczak – zmarł z ran odniesionych w bitwie pod Broniną dopiero w październiku 1939 r., w szpitalu w Rozwadowie[30].
Przypisy
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-17].
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-17].
- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 1.
- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 2.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-17].
- ↑ a b Jednodniówka 14 Pułku Piechoty 1934 ↓, s. 43.
- ↑ Spis oficerów służących czynnie w dniu 01.06.1921 ↓, s. 63, 943.
- ↑ a b Lista starszeństwa oficerów zawodowych 1922 ↓, s. 107.
- ↑ Rocznik oficerski 1923 ↓, s. 439.
- ↑ Rocznik oficerski 1924 ↓, s. 381.
- ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 26 z 4 III 1925, s. 126.
- ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 132 z 16 XII 1925, s. 721.
- ↑ a b Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 6 z 19 III 1928, s. 52.
- ↑ Rocznik oficerski 1928 ↓, s. 225.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 1930 ↓, s. 112.
- ↑ Rocznik oficerski 1923 ↓, s. 164, 439.
- ↑ Rocznik oficerski 1924 ↓, s. 156.
- ↑ Rocznik oficerski 1928 ↓, s. 30.
- ↑ Ciesielski 2008 ↓, s. 279.
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. ↓, Nr 6 z 23 III 1932, s. 253.
- ↑ Rocznik oficerski 1932 ↓, s. 907.
- ↑ a b Rocznik oficerski 1932 ↓, s. 65.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 1933 ↓, s. 65.
- ↑ a b Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 9 z 28 VI 1935, s. 68.
- ↑ Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 307.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 1935 ↓, s. 15–34, 182–185, 194.
- ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 VIII 1935, s. 117.
- ↑ a b Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 25.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 658.
- ↑ a b Głowacki 1976 ↓, s. 327.
- ↑ Porwit 1983 ↓, s. 412.
- ↑ Głowacki 1976 ↓, s. 109–111.
- ↑ Sulich 2018 ↓, s. 77.
- ↑ Moś 1989 ↓, s. 143.
- ↑ a b Pochowani żołnierze WP w 1939 r. w Rozwadowie [online], przywrocmypamiec.pl [dostęp 2022-11-28] .
- ↑ Informacja o więźniach : Wilczak Jan. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. [dostęp 2023-12-17].
- ↑ Rocznik oficerski 1923 ↓, s. 164.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-17].
- ↑ M.P. z 1939 r. nr 121, poz. 282 „za zasługi w służbie wojskowej”.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 636 „w uznaniu zasług, położonych w poszczególnych działach pracy dla wojska”.
- ↑ a b Na podstawie zdjęcia
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-17].
Bibliografia
- Wilczak Jan. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.99-9964 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-09].
- Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z lat 1920–1937. [dostęp 2018-03-06].
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 6 z 1932. Zarządzenie Ministra Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-06].
- Rocznik oficerski 1923. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1923. [dostęp 2018-03-06].
- Rocznik oficerski 1924. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1924. [dostęp 2018-03-06].
- Rocznik oficerski 1928. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1928. [dostęp 2018-03-06].
- Rocznik oficerski 1932. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1932. [dostęp 2018-03-06].
- Spis oficerów służących czynnie w dniu 01.06.1921: dodatek do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 37 z dnia 24 września 1921 r.. Zbiory Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie – spis zamieszczony na stronie Małopolskiego Towarzystwa Genealogicznego, 1921. [dostęp 2018-03-06].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych 1922: załącznik do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 1922 r.. Zakłady Graficzne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1922. [dostęp 2018-03-06].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty opublikowana w „Przeglądzie Piechoty”. Zeszyt 9, wrzesień 1930 r.. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930. [dostęp 2018-03-06].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty: dodatek bezpłatny dla prenumeratorów „Przeglądu Piechoty”. 1 lipca 1933 r.. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1933. [dostęp 2018-03-06].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty: dodatek bezpłatny dla prenumeratorów „Przeglądu Piechoty”. 5 czerwca 1935 r.. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1935. [dostęp 2018-03-06].
- Jednodniówka 14 Pułku Piechoty w 16 rocznicę powstania: 1918 – 27 października 1934.. Włocławek, 1934. [dostęp 2018-03-06].
- Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Lublin: Wyd. Lubelskie, 1976. ISBN 83-222-0377-2.
- Marian Porwit: Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku. Tom 2. Warszawa: Wyd. Czytelnik, 1983. ISBN 83-07-00645-7.
- Wojciech Moś: Strzelcy Podhalańscy 1918–1939. Krajowa Agencja Wydawnicza w Krakowie, 1989. ISBN 83-03-02544-9.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w wojsku polskim 1935–1939. Warszawa: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 978-83-7188-691-1.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939: stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Księgarnia Akademicka Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
- Zdzisław Ciesielski: Dzieje 14 Pułku Piechoty w latach 1918–1939. Wydawnictwo Adam Marszałek, 2008. ISBN 978-83-7441-937-6.
- Paweł Sulich: Wielka księga piechoty polskiej 1918–1939. 22 Dywizja Piechoty Górskiej. T. 22. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2018. ISBN 978-83-7945-614-7.