Gnidosz królewski

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

zarazowate

Rodzaj

gnidosz

Gatunek

gnidosz królewski

Nazwa systematyczna

Pedicularis sceptrum-carolinum L.
Sp. Pl. 2: 608. 1753

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Gnidosz królewski (Pedicularis sceptrum-carolinum L.) – gatunek półpasożytniczej rośliny zielnej z rodziny zarazowatych^[3].

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w Europie i Azji^[4]. W Polsce jest gatunkiem rzadkim; rośnie we wschodniej części nizin^[5]. Współcześnie utrzymuje się na Niżu Wschodniobałtycko-Białoruskim, Polesiu i Wyżynie Lubelskiej^[6].

Morfologia

Łodyga: Naga, rzadko ulistniona, do 1 m wysokości.
Liście: Liście odziomkowe podługowate, nagie, pierzastodzielne o odcinkach jajowatych, karbowanych, zaokrąglonych. Liście łodygowe mniejsze, ustawione skrętolegle.
Kwiaty: Grzbieciste, ustawione skrętolegle, zebrane w długi i luźny kłos. Kielich nagi z 5 ząbkami. Ząbki szerokie, jajowate, ząbkowane. Korona kwiatu jasnożółta, długości 30-35 mm. Rurka korony w górze dzwonkowato rozdęta. Warga dolna krwistoczerwona na szczycie^[7].

Biologia i ekologia

Bylina. Rośnie głównie na torfowiskach niskich. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Gatunek charakterystyczny klasy Scheuchzerio-Caricetea nigrae^[8].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową.

Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)^[9] w grupie gatunków wymierających, krytycznie zagrożonych (kategoria zagrożenia E). W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię EN (zagrożony)^[10]. Znajduje się też w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin w grupie gatunków zagrożonych (kategoria EN)^[6].

Kwiatostan
Kwiat z zapylaczem
Rozeta liści
Siedlisko
Torebka z nasionami

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
↑ Reveal James L. System of Classification. PBIO 250 Lecture Notes: Plant Taxonomy. Department of Plant Biology, University of Maryland, 1999. Systematyka rodzaju gnidosz według Reveala
↑ Mapa rozmieszczenia gatunku na Den virtuella floran [dostęp 2013-12-08].
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ^a ^b Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B. Rośliny polskie. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969.
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.