Franciszek Paschalski

Franciszek Julian Paschalski

Data i miejsce urodzenia	20 października 1889 Warszawa
Data i miejsce śmierci	13 listopada 1940 Monako
Zawód, zajęcie	adwokat
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Franciszek Julian Paschalski (ur. 20 października 1889 w Warszawie, zm. 13 listopada 1940 w Monako) – polski adwokat, działacz obozu piłsudczyków, wolnomularz^[1], założyciel Unii Narodowo-Państwowej w 1922 roku^[2].

Kariera adwokacka

Paschalski był oskarżycielem prywatnym w historycznym jednodniowym procesie Eligiusza Niewiadomskiego, zabójcy prezydenta Narutowicza, 30 grudnia 1922 roku. Był też jednym z obrońców w sprawie marszu Kurpiów na Kolno, w 1924 roku, w której zapadł wyrok uniewinniający.

Paschalski był piłsudczykiem, współpracownikiem marszałka. W styczniu 1923 roku stwierdził publicznie wraz z Kazimierzem Świtalskim, że o ile Piłsudski nie przejmie władzy, „Polskę czeka wojna domowa”.

Franciszek Paschalski bronił też razem z adwokatami Andrejewem, Niedzielskim i Ettingerem, dziewiętnastoletniego Borysa Kowerdy, zabójcy posła ZSRR w Warszawie Piotra Wojkowa w procesie 1927 roku. Paschalski był również obrońcą Gabriela Czechowicza w sprawie przed Trybunałem Stanu w grudniu 1927 roku. W grudniu 1927 Czechowicz przekazał na fundusz reprezentacyjny premiera Józefa Piłsudskiego kwotę 8 milionów złotych. Pieniądze te zostały wykorzystane w kampanii wyborczej BBWR.

W lutym 1931 roku Paschalski bronił majora Henryka Sobolewskiego w procesie w Warszawie.

Kariera polityczna

Podczas I wojny światowej działacz Stronnictwa Narodowo-Radykalnego. Członek Centralnego Komitetu Narodowego w Warszawie (lipiec 1916 – maj 1917)^[3]. Był jednym z czołowych działaczy Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Demokratycznych^[4].

Po zamachu majowym Franciszek Paschalski był jednym z wybitnych polityków sanacji. Był posłem na Sejm RP w latach 1930–1935, był m.in. członkiem sejmowej Komisji Spraw Zagranicznych. Paschalski pełnił też w latach 1932–1936 funkcję prezesa Rady Wykonawczej Naczelnej Rady Adwokackiej (utworzonej przez Prawo o ustroju adwokatury, które weszło w życie z dniem 1 listopada 1932 roku), oraz prezesa Zarządu Głównego Związku Strzeleckiego (po Antonim Anuszu i Wojciechu Stpiczyńskim) – od końca 1932 roku, aż do końca istnienia organizacji.

Pomimo obciążenia obowiązkami politycznymi i społecznymi, nadal pracował jako adwokat. W marcu 1939 roku Paschalski reprezentował Tadeusza Boya-Żeleńskiego przed Sądem Apelacyjnym w sprawie o zniesławienie z pozwu dramatopisarza Tadeusza Konczyńskiego. Wyrok aresztu wobec Żeleńskiego I instancji został zmniejszony do tygodnia, ale pisarz nie został uniewinniony. Rozprawa w ostatecznej instancji przed Sądem Najwyższym nie odbyła się z powodu wybuchu wojny.

Emigracja i śmierć

W połowie sierpnia 1939, wobec zbliżającej się wojny, Paschalski wyjechał do Paryża. Oczekiwał, że wojna będzie krótka, bo Francja wystąpi czynnie w obronie Polski i rozgromi Niemcy. Po zajęciu północnej części Francji przez Niemcy hitlerowskie w 1940 i wobec wzmagającej się aktywności Gestapo w okupowanej przez Niemców części Francji, Paschalski zdecydował się jechać na południe Francji. Zmarł w Księstwie Monako w listopadzie 1940 i tam został pochowany.

Informacje rodzinne

Franciszek Paschalski pochodził z rodziny szlacheckiej legitymującej się herbem Sas. Syn Henryka Franciszka Wilhelma i Teodory Karoliny Franciszki z Wilkoszewskich (zm. 1932)^[5]. Był żonaty z Marią Jodko-Narkiewicz (córką Witolda Jodko-Narkiewicza i Marii z Rościszewskich), z którą miał syna Henryka Paschalskiego (1910–1974) - dyrektora koncernu „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”.

Odznaczenia

• Krzyż Niepodległości (27 czerwca 1938)^[6],
• Złoty Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)^[7],
• Order Krzyża Orła II klasy (Estonia, 1933)^[8].

Przypisy

Bibliografia

• Jan Borkowski, Ludowcy w II Rzeczypospolitej, 1918–1939. Warszawa 1987.
• o marszu Kurpiów na Kolno: Henryk Syska, Ułomek rodzinnego chleba, LSW, Warszawa 1969, s. 73–86.
• o pobycie Paschalskiego w Paryżu w sierpniu 1939 roku i jego poglądach na sytuację międzynarodową: Wacław Lednicki, Reminiscences, Mouton, The Hague – Paris, 1970, s. 45.

Linki zewnętrzne

• Historia Adwokatury Warszawskiej: https://web.archive.org/web/20120803005359/http://adwokatura.blox.pl/resource/HISTORIA_ADWOKATURY_WARSZAWSKIEJ2.doc
• O procesie zabójcy Prezydenta Narutowicza: https://web.archive.org/web/20090215190734/http://wiadomosci.polska.pl/kalendarz/kalendarium/article.htm?id=76012
• o marszu Kurpiów na Kolno: Henryk Syska, Ułomek rodzinnego chleba i udziale mecenasa Paschalskiego w ich procesie: http://www.kurpie.com.pl/index_pliki/page0042.htm
• zdjęcie z sali sądowej z 1931 roku ze sprawy Majora Sobolewskiego. Franciszek Paschalski jako obrońca: http://audiovis.nac.gov.pl/obraz/60920
• Historia Związku Strzeleckiego: https://archive.ph/20130430152319/http://www.strzelec.tomaszow.info/viewpage.php?page_id=8
• fotografia z posiedzenia sejmowej komisji Spraw Zagranicznych z 1931 roku, Paschalski oznaczony jest na niej liczbą 13: http://audiovis.nac.gov.pl/obraz/27393
• treść telegramów kondolencyjnych Rady Adwokackiej w 1935 roku, po śmierci Marszałka Piłsudskiego, widnieją na nich podpisy Paschalskiego: http://www.palestra.pl/index.php?go=artykul&id=1612
• O Polakach w Monako i śmierci tam Paschalskiego (1940): https://archive.is/20101008223858/http://polonia.pap.net.pl/2007/01/20070123132129.html