Cizia Zykë

Ten artykuł od 2008-06 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Cizia Zykë (ur. w połowie 1949 r.^[a] w Tarudancie, Maroko, zm. 27 września 2011 w Bordeaux, Francja^[1]), właściwie Jean-Charles Zykë^[2] – podróżnik i pisarz francuski.

Cizia Zykë, syn francuskiego legionisty pochodzenia albańskiego i Greczynki, spędził dzieciństwo w Tarudant, na południu Maroka. Razem z rodziną wyjechał do Bordeaux, kiedy Maroko wywalczyło niepodległość od Francji w 1956 roku.

Okres dojrzewania Cizii minął burzliwie: stał na czele gangu młodocianych przestępców, dwukrotnie trafił do więzienia. W wieku siedemnastu lat opuścił Francję. Jako że władze odmawiają wydania mu paszportu, próbował zaciągnąć się do Legii Cudzoziemskiej w czasie wojny sześciodniowej, aby móc wyjechać. Jego wysiłki spełzły jednak na niczym, gdyż po trzech miesiącach treningu, jego jednostka została rozwiązana.

W 1967 roku udało mu się uzyskać paszport i Zykë wyjechał do Argentyny, w której miał daleką rodzinę. W Ameryce Południowej spędził w sumie trzy lata, wzbogacając się przede wszystkim na handlu dziełami sztuki prekolumbijskiej. W tym okresie ogarnęło go także uzależnienie od hazardu.

W październiku 1972 roku Zykë pojawił się w Toronto, nie mając przy sobie bagażu ani pieniędzy. Od razu objął zarząd nad włoską restauracją, później wyspecjalizował się w nielegalnych kasynach oraz egzekwowaniu długów przemocą. Po próbie zamachu ze strony bossa jednego z lokalnych gangów, Zykë opuścił Kanadę^[3] i zamieszkał w Szwajcarii w 1973 roku.

Będąc uzależniony od narkotyków, Zykë często w tym okresie zaopatrywał się w nie w Amsterdamie. Po niebezpiecznym przedawkowaniu heroiny zdecydował się na wyjazd do Afryki Północnej, gdzie niebawem rozwinął handel samochodami i częściami zamiennymi do nich na olbrzymią skalę. Jednak mimo wszechobecnej korupcji ułatwiającej mu działania nie zawsze zgodne z prawem, w 1975 roku został aresztowany w Bamako i oskarżony między innymi o przemyt i rozbój. Z trudem udało mu się zdobyć zwolnienie za kaucją, po czym opuścił Afrykę.

W ciągu następnych trzech lat Zykë podróżował z narzeczoną po Karaibach. W 1978 roku urodził im się syn, ale zmarł nagle w wieku niespełna dwunastu miesięcy. Pogrążeni w bólu narzeczeni odreagowali tragedię w kasynach Makau i Hongkongu, po czym bez grosza wylądowali w Kostaryce w 1980 roku.

Zainteresowany opowiadaniami o poszukiwaczach złota mieszkających nielegalnie w parku narodowym Corcovado na półwyspie Osa, Zykë przyłączył się do kilku z nich, po czym założył – legalny tym razem – holding zajmujący się przemysłowym wydobywaniem złota rzecznego. Jednakże dewastacja środowiska naturalnego oraz konflikty, w jakie Cizia popadł z miejscową ludnością i politykami, doprowadziły go do upadku w 1983 roku. Zagrożony wieloletnim wyrokiem, Zykë potajemnie opuścił Kostarykę 21 lutego 1984 r., zabierając ze sobą 3,5 kg złota^[4].

Po powrocie do Francji Zykë spisał "Złoto" (Oro), w którym opowiada o swoich przygodach w Kostaryce, po czym opublikował je w 1985 roku. W następnych dwóch latach wydał także "Saharę" (o przygodach w Afryce) oraz "Parodię" (o pobycie w Kanadzie). Te trzy książki składają się na jego trylogię autobiograficzną, w której opisane zdarzenia są, według samego Zykë, „całkowicie autentyczne”^[5].

Aż do roku 1991 Zykë mieszkał w Tajlandii (gdzie trenował boks tajski) i w Australii, gdzie ponownie prowadził kopalnię złota. W Australii został nakręcony o nim reportaż dla telewizji francuskiej. W tym czasie Zykë regularnie wydawał powieści, z których jednak żadna nie powtórzyła sukcesu wydawniczego "Złota".

W 1991 roku Cizia wyjechał do Albanii, kraju rodzinnego ojca. Mieszkał tam przez trzy lata, w czasie których wydał trzy powieści koncentrujące się wokół tematu albańskiego kodeksu honorowego - Kanunu. Nakręcił także o tym film dokumentalny we współpracy z reżyserem Piro Milkanim.

Zmarł 27 września 2011 roku na atak serca.

Dzieła

W Polsce do tej pory ukazało się pięć spośród dwudziestu jeden książek Cizii Zykë, cztery pierwsze w przekładzie Stanisława Wojnickiego:

• "Złoto" (Oro) (ISBN 83-11-07706-1)
• "Sahara" (Sahara) (ISBN 83-11-07838-6)
• "Parodia" (Parodie) (ISBN 83-11-07898-X)
• "Gorączka" (Fièvres) (ISBN 83-11-07952-8)

i jedna w przekładzie Agnieszki Kühnl-Kinel:

• "Tuan" (Tuan) (ISBN 978-83-925934-0-9)

Uwagi

Przypisy