Bilbao
| |||||
Państwo | Hiszpania | ||||
---|---|---|---|---|---|
Wspólnota autonomiczna | |||||
Prowincja | Bizkaia | ||||
Burmistrz | Juan María Aburto Rike | ||||
Powierzchnia | 41,5 km² | ||||
Wysokość | 90 m n.p.m. | ||||
Populacja (2016) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Nr kierunkowy | 34 94 | ||||
Kod pocztowy | 480xx | ||||
Tablice rejestracyjne | BI | ||||
Położenie na mapie Hiszpanii | |||||
Położenie na mapie Kraju Basków | |||||
Położenie na mapie Europy | |||||
43°16′N 2°56′W/43,266667 -2,933333 | |||||
| |||||
| |||||
Strona internetowa |
Bilbao (bask. Bilbo) – miasto w północnej Hiszpanii, w regionie Kraj Basków, u ujścia rzeki Nervión do Zatoki Biskajskiej Oceanu Atlantyckiego, siedziba administracyjna prowincji Bizkaia. W 2019 liczyło ok. 346 405 mieszkańców[1]. Wraz z przyległymi miejscowościami tworzy obszar metropolitalny Gran Bilbao.
Demografia
Według danych hiszpańskiego Ministerstwa Rozwoju tzw. Wielki Zespół Miejski Bilbao (hiszp. Grande Área Urbana) ma 910 578 mieszkańców na powierzchni 504 km², w latach 2001–2011 nastąpił wzrost ludności o 14 809 osób, co stanowi wzrost o 1,65%[2].
Rozwój demograficzny centrum administracyjnego Bilbao (1920–2010)
Populacja mieszkańców w 2019 r.
W 2019 r. populacja mieszkańców wyniosła: 346 843. W tym 163 563 mężczyzn oraz 183 280 kobiet. Gęstość zaludnienia wyniosła 8396,1 mieszkańca/km²[3].
Historia
Bilbao prawa miejskie nadane zostały w 1300 roku. Przez wieki był to port eksportujący żelazo i wełnę.
Od XIX wieku miasto stało się jednym z głównych ośrodków przemysłowych Hiszpanii oraz centrum baskijskiego ruchu narodowego. W latach 1936–1937 stolica autonomicznej Republiki Baskijskiej, krwawo spacyfikowanej przez wojska gen. Francisco Franco.
- Osobny artykuł: Efekt Bilbao.
Obecnie główny ośrodek gospodarczy i najważniejsze miasto regionu. Różnorodny przemysł: wydobycie i przetwórstwo rud żelaza i metali nieżelaznych, zakłady przemysłu maszynowego, chemicznego, przetwórstwa spożywczego, stocznia.
Klimat
Bilbao znajduje się w strefie klimatu subtropikalnego[4] typu oceanicznego[5], z łagodnymi zimami i umiarkowanie ciepłymi latami. Średnia roczna temperatura wynosi 19 °C w dzień i 10 °C w nocy[6]. Według Europejskiej Agencji Środowiska, Bilbao leży w obrębie atlantyckiego regionu biogeograficznego[7].
Średnia temperatura najchłodniejszych miesięcy – grudnia, stycznia i lutego – wynosi około 14 °C w dzień i 5 °C w nocy. Średnia dobowa temperatura morza w zimie wynosi 13 °C[8]. Opady śniegu są rzadkie, średnio 2 dni rocznie. Nocne przymrozki występują przez 9 dni rocznie, średnio po 2–3 dni w grudniu, styczniu i lutym[6]. Okres z letnimi temperaturami zaczyna się w maju i kończy w październiku. W najcieplejszym miesiącu roku – sierpniu – średnia temperatura wynosi wokół 26 °C w ciągu dnia, 15 °C w nocy, a średnia dobowa temperatura morza – 21 °C[8]. Generalnie, zimy w Bilbao, jak i w pozostałej części Costa Verde, pod względem temperatur przypominają zimy z basenu Morza Śródziemnego, np. z Monako, natomiast lato jest umiarkowanie ciepłe i przypomina lato z północnej połowy Europy, np. Paryża.
Bilbao ma aż 1100–1200 mm deszczu rocznie oraz ponad 120 dni deszczowych rocznie przy opadach ≥1mm, 170 dni deszczowych rocznie przy opadach ≥0,1mm. Opady wahają się średnio od 7–11 dni w lipcu do 13–16 dni deszczowych w styczniu. Klimat Bilbao charakteryzuje się dużą ilością deszczu, jak i dużą liczbą dni deszczowych w skali europejskiej. Średnia roczna wilgotność wynosi 70%, od 68% w marcu do 73% w listopadzie. Miasto ma około 1600 godzin czystej słonecznej pogody rocznie, od 78 h (2,5 godziny dziennie, około dwa razy więcej niż w Polsce) w grudniu do 186 h (średnio 6 godzin czystego słońca na dobę, około 25% mniej niż w Polsce) w lipcu[6]. Jest to jedno z najniższych wartości słonecznych w Europie Południowej.
Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Średnie temperatury w dzień [°C] | 13.4 | 14.3 | 16.5 | 17.6 | 20.8 | 23.4 | 25.4 | 26.0 | 24.6 | 21.6 | 16.6 | 13.9 | 19,5 |
Średnie dobowe temperatury [°C] | 9.3 | 9.7 | 11.5 | 12.6 | 15.7 | 18.4 | 20.4 | 20.9 | 19.2 | 16.4 | 12.4 | 9.9 | 14,7 |
Średnie temperatury w nocy [°C] | 5.1 | 5.1 | 6.4 | 7.6 | 10.6 | 13.4 | 15.4 | 15.7 | 13.8 | 11.4 | 8.1 | 5.9 | 9,9 |
Opady [mm] | 120 | 86 | 90 | 107 | 78 | 60 | 50 | 76 | 73 | 111 | 147 | 122 | 1134 |
Średnia liczba dni z opadami | 12.6 | 10.6 | 10.5 | 12.5 | 10.5 | 7.2 | 7.0 | 7.9 | 8.3 | 10.8 | 12.7 | 12.3 | 124 |
Wilgotność [%] | 72 | 69 | 68 | 69 | 69 | 70 | 71 | 72 | 71 | 71 | 73 | 72 | 70 |
Średnie usłonecznienie [h] | 85 | 97 | 132 | 138 | 169 | 180 | 186 | 179 | 160 | 126 | 88 | 78 | 1610 |
Źródło: Agencia Estatal de Meteorología[6] (liczba dni z opadami dla wartości 1 mm, wysokość 42 m n.p.m., 13 km od morza, 1981–2010) |
Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Rok |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
12,9 | 12,6 | 12,7 | 13,9 | 16,0 | 18,7 | 20,2 | 21,2 | 20,6 | 18,8 | 16,5 | 14,3 | 16,5 |
Zabytki i warte zobaczenia
- układ urbanistyczny z XIV wieku
- katedra św. Jakuba
- kościół San Antón
- bazylika Begoña
- Most Biskajski – most gondolowy z XIX wieku
- Muzeum Guggenheima w Bilbao i Pająk (Maman) - rzeźba Louise Bourgeois
- Azkuna Zentroa - Centrum Kultury i Rekreacji - budynek z 1909 w latach 90. XX w. przebudowane wnętrza na ośrodek sportowo-kulturalny
- Zubi Zuri - most dla pieszych
Kultura
Miasto jest centrum kulturalnym Kraju Basków. Działają w nim 2 uniwersytety. Bilbao stara się przyciągnąć turystów, budując muzea (z których najgłośniejsze jest, otwarte w październiku 1997, słynne Muzeum Guggenheima, zaprojektowane przez Franka Gehry’ego[9]) sale wystawowe i koncertowe (Palacio Euskalduna), zagospodarowując dawne tereny przemysłowe i ściągając sławnych architektów (Frank Gehry, Norman Foster, Santiago Calatrava). Największym wieżowcem w mieście jest Torre Iberdrola.
W tym mieście znajduje się też teatr operowy, wystawiający opery światowego repertuaru – Teatro Arriaga. Z tą instytucją współpracują artyści światowej klasy, jak np. Ildebrando D’Arcangelo.
W Bilbao odbywa się coroczny festiwal górski.
Miasto jest tematem piosenki Bilbao song pochodzącej z musicalu autorsko-kompozytorskiego trio Hauptmann – Brecht – Weil zatytułowanego Happy End. Hołd dla miejscowej publiczności jest też utwór Song for Bilbao amerykańskiej grupy muzycznej Pat Metheny Group. Miasto pojawia się też na początku filmu z Jamesem Bondem z 1999 roku Świat to za mało.
Sport
- Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
Podobnie, jak w innych miastach o tej wielkości i znaczeniu, ważną pozycję w życiu miasta zajmuje sport. Najbardziej znaną drużyną jest klub piłkarski Athletic Bilbao, grające w hiszpańskiej La Liga. Klub piłkarski swoje mecze rozgrywa na stadionie San Mamés[10].
Galeria
- Widok miasta
- Plac Unamuno
- Pałac Rady Prowincji Vizcaya
- Torre Iberdrola
- Muzeum Guggenheima w Bilbao
- Muzeum Guggenheima w Bilbao i "Maman" (Pająk)
- Azkuna Zentroa - wejście główne
- Azkuna Zentroa podczas przebudowy w latach 90. XX w.
- Wnętrze Azkuna Zentroa
- Wnętrze Azkuna Zentroa
- Wnętrze Azkuna Zentroa
- Most dla pieszych Zubi Zuri w nocy
- Most dla pieszych Zubi Zuri od dołu
Transport
W mieście sprawną komunikację zapewnia szybki tramwaj EuskoTren, nowoczesne metro oraz autobusy. Bilbao jest ważnym węzłem komunikacyjnym w północnej Hiszpanii, główną stacją kolejową jest Bilbao Abando, inne to Bilbao-Atxuri. Miasto posiada międzynarodowy port lotniczy Bilbao i międzynarodowy port morski.
Miasta partnerskie
- Monterrey (Meksyk)
- Buenos Aires (Argentyna)
- Pittsburgh (USA)
- Qingdao (Chiny)
- Rosario (Argentyna)
- Tbilisi (Gruzja)
- Praga (Czechy)
- Mediolan (Włochy)
Bibliografia
- Nowa encyklopedia powszechna, PWN, Warszawa 1995-1996
Przypisy
- ↑ Bizkaia: Población por municipios y sexo.. www.ine.es. [dostęp 2022-06-12].
- ↑ Áreas urbanas +50, Ministerio de Fomento de España (pol. Ministerstwo Rozwoju).
- ↑ Bilbao en la region de País Vasco - Municipio y ayuntamiento de España [online], www.ayuntamiento-espana.es [dostęp 2023-04-07] .
- ↑ Die Klimatypen der Erde – Pädagogische Hochschule in Heidelberg.
- ↑ World Map of Köppen–Geiger Climate Classification.
- ↑ a b c d Standard climate values. Bilbao Aeropuerto – Agencia Estatal de Meteorología.
- ↑ Europe’s environment: the third assessment. Environmental assessment report No 10. European Environment Agency, Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, p. 231 (mapa).
- ↑ a b c Algorta Water Temperature - seatemperature.org
- ↑ History of the Guggenheim Museum Bilbao. [dostęp 2021-02-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-25)].
- ↑ Estadio San Mames (Hiszpania, Bilbao) - pojemność, mecze, informacje [online], Goal.pl [dostęp 2023-04-07] (pol.).
Linki zewnętrzne
- Photos-Musée Guggenheim de Bilbao. elarq.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-02)].
- p
- d
- e
- PWN: 3877656
- Britannica: place/Bilbao
- Treccani: bilbao
- Universalis: bilbao
- БРЭ: 5881860
- NE.se: bilbao
- SNL: Bilbao
- Catalana: 0010077
- DSDE: Bilbao
- identyfikator w Hrvatska enciklopedija: 7618