Alger Hiss

Data i miejsce urodzenia

11 listopada 1904
Baltimore, Maryland, USA

Data i miejsce śmierci

15 listopada 1996
Nowy Jork, USA

Multimedia w Wikimedia Commons

Inauguracyjna konferencja ONZ w San Francisco 26 czerwca 1945, przemawia Harry Truman, na prawo Edward Stettinius i Alger Hiss

Alger Hiss (ur. 11 listopada 1904 w Baltimore, zm. 15 listopada 1996 w Nowym Jorku) – amerykański prawnik, urzędnik Departamentu Stanu USA (ostatecznie w randze zastępcy sekretarza stanu USA), doradca prezydenta Franklina Delano Roosevelta w trakcie konferencji jałtańskiej, pełniący obowiązki sekretarza generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych w czasie jej powoływania (1945). Agent sowieckiego GRU o kryptonimie ALES.

Życiorys

Urodzony w rodzinie należącej do wyższej klasy średniej. W wieku trzech lat stracił ojca, który poniósł duże straty w czasie szalejącego wówczas kryzysu finansowego i popełnił samobójstwo. Studiował na Johns Hopkins University, a w 1929 r. wstąpił na Harvard Law School. Po studiach dzięki protekcji sędziego Sądu Najwyższego Felixa Frankfurtera rozpoczął praktyki u znanego prawnika Olivera Wendella Holmesa^[1].

W latach 1930. zaczął pracę w Departamencie Sprawiedliwości, a od 1936 r. był pracownikiem Departamentu Stanu specjalizującym się w sprawach Dalekiego Wschodu. W 1944 r. przydzielono go do zespołu, który miał zaprojektować system instytucji odpowiadających za powojenny ład międzynarodowy. Brał udział w konferencji jałtańskiej. Od 1946 r. kierował think tankiem Carnegie Endowment for International Peace^[1].

Latem przesłuchiwany przed Komisją ds. Działalności Antyamerykańskiej Whittaker Chambers oskarżył Hissa o przynależność do partii komunistycznej. Hiss od początku wypierał się znajomości z Chambersem i związków z komunistami, zyskał też szerokie poparcie przyjaciół i znajomych, którzy nie wierzyli w jego współpracę z komunistami. W czasie przesłuchania 5 sierpnia 1948 r. wypadł bardzo dobrze, ponadto większość członków komisji nie chciała wierzyć w jego zdradę i w związku z tym nie naciskali na Hissa zbyt mocno, jedynie kongresmen Richard Nixon od początku nie wierzył wyjaśnieniom Hissa i doprowadził do konfrontacji z Chambersem, w trakcie której Chambers skompromitował Hissa spójnymi zeznaniami^[1].

8 października tego samego roku Hiss wytoczył Chambersowi proces o zniesławienie, jednak przedstawione przez pozwanego dokumenty potwierdziły jego związki z komunistami. Ostatecznie nie wytoczono mu procesu o szpiegostwo, ale o krzywoprzysięstwo^[1]. Skazany w 1950 roku na pięć lat więzienia^[2], wyrok zaczął odbywać w marcu 1951 r. Odbył trzy lata i osiem miesięcy kary^[1] w więzieniu Lewisburg.

Zwolniony w 1954 roku, do końca życia pracował jako sprzedawca materiałów biurowych z powodu zakazu wykonywania zawodu prawnika. Po wybuchu afery Watergate stał się bohaterem lewicy, część środowisk zaczęła wierzyć w jego niewinność, a Bard College utworzył katedrę jego imienia^[1].

Po upadku ZSRR ujawniono dokumenty potwierdzające jego agenturalną działalność^[1]. W odszyfrowanych w ramach Projektu Venona depeszach sowieckich występował pod kryptonimem ALES^[3].

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g AdamA. Leszczyński AdamA., Alger Hiss: szpieg z elity. Wielcy zdrajcy cz. 14 [online], wyborcza.pl, 8 sierpnia 2016 [dostęp 2016-09-24] .
↑ W sierpniu 1948 Whittaker Chambers stawił się przed komisją senacką (badającą działalność antyamerykańską) i zeznał, że Alger Hiss był sowieckim szpiegiem. Przeprowadzone, na podstawie zeznań Chambersa, śledztwo federalne doprowadziło do oskarżenia Hissa o szpiegostwo na rzecz ZSRR. Proces w 1949 uwolnił Hissa od zarzutu szpiegostwa. Proces w 1950, po ujawnieniu przechowywanej przez Chambersa korespondencji Hissa, doprowadził do wyroku 5 lat więzienia dla Hissa za krzywoprzysięstwo, którego dopuścił się zeznając pod przysięgą w procesie o szpiegostwo, że nie był agentem ZSRR (Hiss nie mógł być zgodnie z prawem ponownie sądzony i skazany za szpiegostwo).
↑ „Wywiad wojskowy musiał wprawdzie oddać silniejszemu politycznie NKGB Fuchsa oraz większość najważniejszych agentów z okresu międzywojennego, ale udało mu się zatrzymać przynajmniej jednego, którego Centrala bardzo zazdrościła sąsiadom w 1945 roku. Gorski wysłał do Centrali sprawozdanie z rozmowy, jaką Achmerow przeprowadził z Algerem Hissem (pseudonim ALES), który od dziesięciu już lat pracował dla GRU. Wprawdzie Hiss był dyplomatą wysokiego szczebla, ale Achmerow tłumaczył mu, że GRU w zasadzie nie interesuje się specjalnie dokumentami Departamentu Stanu, a więc on i jego niewielka siatka złożona w większości z krewnych powinna skoncentrować się na informacjach o charakterze militarnym. Jednak jesienią 1944 roku rola Hissa stała się znacznie ważniejsza, ponieważ włączył się aktywnie do przygotowań ostatniej wojennej konferencji Wielkiej Trójki w lutym 1945 roku w Jałcie na Krymie.” Christopher Andrew, Wasilij Mitrochin, Archiwum Mitrochina, t. I. KGB w Europie i na Zachodzie, Poznań 2009, Wyd. Rebis, Wyd. II poprawione, ISBN 978-83-7510-348-9, s. 226.

Bibliografia

Christopher Andrew, Wasilij Mitrochin, Archiwum Mitrochina, t. I. KGB w Europie i na Zachodzie, Poznań 2009, Wyd. Rebis, Wyd. II poprawione, ISBN 978-83-7510-348-9.
Christopher Andrew, Oleg Gordijewski, KGB, Warszawa 1997, Bellona, ISBN 83-11-08667-2.
Piotr Skórzyński, Wojna światów. Intelektualna historia zimnej wojny, Warszawa 2011, Wyd. W. Muszyński, ISBN 978-83-933980-0-3.
Paul Johnson, Historia świata (od roku 1917), London 1989, wyd. Polonia Book Fund, ISBN 0-902352-80-6.
The VENONA Files and the Alger Hiss Case.. law.umkc.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-06-19)].
The Alger Hiss Case na stronie CIA. cia.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-05-20)].