8 Brygada Ochrony Pogranicza

8 Brygada Ochrony Pogranicza – zlikwidowany związek taktyczny Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-niemieckiej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

8 Brygada Ochrony Pogranicza JW 1823 (Zarządzenie SzSG Nr 053/Org. 30 marca 1946)^[2] została sformowana w 1948 na bazie Szczecińskiego Oddziału WOP nr 3^[3], na podstawie rozkazu MON nr055/org. z 20 marca 1948. Brygada posiadała pięć batalionów, a stan etatowy wynosił 1886 żołnierzy i 12 pracowników cywilnych^[4]. Podporządkowana została Głównemu Inspektoratowi Ochrony Pogranicza. Zaopatrzenie nadal realizowane było przez kwatermistrzostwo okręgu wojskowego^[5]. Rozkazem Ministra Obrony Narodowej nr 205/Org. z 4 grudnia 1948, z dniem 1 stycznia 1949, Wojska Ochrony Pogranicza podporządkowano Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego^[6], a zaopatrzenie brygady przejęła Komenda Wojewódzka MO^[5].

W 1949 sformowano batalion kontroli granicznej Szczecin i 5 strażnic liniowych^[a]. W 1950 został on przeformowany w batalion portowy WOP Szczecin^[b].

Sztab brygady stacjonował w Szczecinie.

Aby nadać ochronie granic większą rangę, podkreślano wojskowy charakter formacji. Od 1 stycznia 1950 powrócono w nazwach jednostek do wcześniejszego określania: „Wojska Ochrony Pogranicza”^[7]. Z dniem 1 stycznia 1951 weszła w życie nowa numeracja batalionów i brygad Wojsk Ochrony Pogranicza^[8]. Na bazie 8 Brygady Ochrony Pogranicza powstała 12 Brygada WOP.

 Osobny artykuł: Brygady ochrony pogranicza.

Struktura organizacyjna

W 1948^[3]:

• dowództwo, sztab i pododdziały dowodzenia
• samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 38 – Mieszkowice
• samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 40 – Chojna
• samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 42 – Szczecin
• samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 44 – Trzebież
• samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 46 – Międzyzdroje
• samodzielny batalion kutrów granicznych – Szczecin
• flotylla ścigaczy WOP – Trzebież.

Etat brygady przewidywał: 5 batalionów, 1886 wojskowych i 12 pracowników cywilnych^[9].

Na terenie odpowiedzialności brygady funkcjonowało sześć GPK^[10]:

• Graniczna Placówka Kontrolna nr 11 „Gryfin” (rzeczna)
• Graniczna Placówka Kontrolna nr 12 „Kołbaczewo” (drogowa)
• Graniczna Placówka Kontrolna nr 13 „Gumieńce” (kolejowa)
• Graniczna Placówka Kontrolna nr 14 „Szczecin” (morska)
• Graniczna Placówka Kontrolna nr 15 „Nowe Linki” (drogowa)
• Graniczna Placówka Kontrolna nr 17 „Świnoujście” (morska).

Żołnierze brygady

Dowódcy brygady

• ppłk Aleksander Bochan (do 1.03.1949)
• ppłk Stanisław Bański.

Oficerowie brygady

• Bolesław Bonczar.

Przekształcenia

3 Oddział Ochrony Pogranicza → 3 Szczeciński Oddział WOP → 8 Brygada Ochrony Pogranicza → 12 Brygada WOP → 12 Pomorska Brygada WOP → Pomorska Brygada WOP → Pomorski Oddział Straży Granicznej

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1845-1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945-1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945-1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Tadeusz Niedziela [red.]: Wojska Ochrony Pogranicza w pięćdziesiątą rocznice objęcia służby w ochronie granicy Polski 1945-1995. Jednodniówka Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych Środowiska WOP. 1995.
• Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek : materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. : praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
• Grzegorz Goryński. Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1945 – 1965. Próba oceny – cz. I. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/11, 2011. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
• Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn.2825/1. Rejestr główny jednostek WOP.
• Archiwum Straży Granicznej, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1842/6, Historia Pomorskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Szczecin 1961.
• Wykaz dyslokacyjny pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza w latach 1948−1956, Szczecin, Archiwum Straży Granicznej.